şarbon genelde keçi, koyun, sığır gibi hayvanların hastalığıdır. bacillus anthracis isimli bakteri tarafından meydana getirilen, insanlarda deride kötü karakterli yaralara neden olan, solunum sistemi, sindirim sistemi ve kan yoluyla yayılarak beyin zarlarında da enfeksiyon oluşturabilen bir hastalıktır.
etken:
hastalığın etkeni bacillus anthracis isimli, hareketsiz, çomak şeklinde, havalı ve havasız ortamda üreyebilen, havalı ortamda ve 20-30 oc de üreyince ısıya dayanıklı sporlar oluşturan bir bakteridir. 12-44 oc de özellikle 37 oc de üreyebilirler. dayanıklı sporları su ve sıvılarda yıllarca yaşayabilir.
bulaşma yollari:
şarbon basilleri insan vücuduna deriden temas yoluyla veya solunum ve sindirim yoluyla bulaşırlar. insandan insana bulaşma nadirdir. en sık görülen şekli deri şarbonudur. deri şarbonu bulaşık saç, tüy ve yünlere temas yoluyla bulaşabilir. solunum ve sindirim yoluyla bulaşmaya daha az rastlanır. sindirim yolu ile bulaşma sporlar vasıtasıyla olur. ot yiyen hayvan türleri ve bunlardan elde edilen ürünler bulaşmaya neden olabilir. mikrop sporları su, yağmur ve rüzgarlarla çok uzaklara yayılabilir.
kuluçka süresi:
1-7 gündür. 10 güne kadar uzayabilir.
hastalik
deri şarbonunda daha çok vücudun çıplak yerlerinde oluşan çevresi kızarık kabartılar, sonradan içi sarı veya kanlı sıvı ile dolu kara çıbanlara dönüşür. sızıntı ve siyah kabuklar oluşur.
hafif vakalarda ateş olmayabilir. ağır vakalarda yorgunluk, baş ve eklem ağrıları, orta dereceli ateş, hatta kusma ve kanlı ishal görülebilir. çok ağır vakalarda hastalığın birinci haftası sonunda veya ikinci hafta başında hasta ölebilir.
akciğer şarbonunda yüksek ateş, nefes darlığı ve morarma, halsizlik, öksürük, kanlı ve pis kokulu balgam, boyun ve göğüs derisi altında ödemler ve kollaps görülür. bir veya birkaç gün içinde ölümler olabilir.
sindirim sistemi şarbonunda şiddetli ve bazen kanlı kusmalar, karın ağrıları, şişkinlik ve kanlı ishal görülür. 2-3 gün içerisinde barsak delinmesiyle şekillenen peritonit veya kollaps sonucu hasta kaybedilebilir.
tedavi edilen vakalarda ölüm %1 düzeyindedir. buna karşılık tedavi edilmeyen vakalarda ölüm çok yüksek oranlardadır.
tani yöntemleri:
hastalık için temel tanı klinik seyir ile konur. laboratuvarlarda mikroorganizmanın izole edilmesi tanıyı kesinleştirir. pcr yöntemi ile mikroorganizmanın genetik materyali saptanarak hızlı tanı konulabilir.
tedavi
penisilin, tetrasiklin, kloramfenikol, eritromisin ve sulfonamidler tedavide kullanılabilecek ilaçlardır. en yüksek başarı penisilinlerle elde edilmektedir.
korunma:
bulaşmayı önleyecek tedbirler alınmalıdır. solunum maskeleri kullanılması, tehlikeye maruz insanların aşılanması yararlıdır. bulaşık yerlerin ve malzemelerin uzun ve etkili dezenfeksiyonu gereklidir. bulaşan yerlerin ve malzemelerin uzun ve etkili dezenfeksiyonu gereklidir. bulaşan yerler sabunlu krezol, kireç kaymaklı su veya kostik soda ile ıslatılıp bu şekilde 1-2 saat bırakılmalıdır. kaynama sırasında sporlar 10 dakika dayanabilmektedir.
etken:
hastalığın etkeni bacillus anthracis isimli, hareketsiz, çomak şeklinde, havalı ve havasız ortamda üreyebilen, havalı ortamda ve 20-30 oc de üreyince ısıya dayanıklı sporlar oluşturan bir bakteridir. 12-44 oc de özellikle 37 oc de üreyebilirler. dayanıklı sporları su ve sıvılarda yıllarca yaşayabilir.
bulaşma yollari:
şarbon basilleri insan vücuduna deriden temas yoluyla veya solunum ve sindirim yoluyla bulaşırlar. insandan insana bulaşma nadirdir. en sık görülen şekli deri şarbonudur. deri şarbonu bulaşık saç, tüy ve yünlere temas yoluyla bulaşabilir. solunum ve sindirim yoluyla bulaşmaya daha az rastlanır. sindirim yolu ile bulaşma sporlar vasıtasıyla olur. ot yiyen hayvan türleri ve bunlardan elde edilen ürünler bulaşmaya neden olabilir. mikrop sporları su, yağmur ve rüzgarlarla çok uzaklara yayılabilir.
kuluçka süresi:
1-7 gündür. 10 güne kadar uzayabilir.
hastalik
deri şarbonunda daha çok vücudun çıplak yerlerinde oluşan çevresi kızarık kabartılar, sonradan içi sarı veya kanlı sıvı ile dolu kara çıbanlara dönüşür. sızıntı ve siyah kabuklar oluşur.
hafif vakalarda ateş olmayabilir. ağır vakalarda yorgunluk, baş ve eklem ağrıları, orta dereceli ateş, hatta kusma ve kanlı ishal görülebilir. çok ağır vakalarda hastalığın birinci haftası sonunda veya ikinci hafta başında hasta ölebilir.
akciğer şarbonunda yüksek ateş, nefes darlığı ve morarma, halsizlik, öksürük, kanlı ve pis kokulu balgam, boyun ve göğüs derisi altında ödemler ve kollaps görülür. bir veya birkaç gün içinde ölümler olabilir.
sindirim sistemi şarbonunda şiddetli ve bazen kanlı kusmalar, karın ağrıları, şişkinlik ve kanlı ishal görülür. 2-3 gün içerisinde barsak delinmesiyle şekillenen peritonit veya kollaps sonucu hasta kaybedilebilir.
tedavi edilen vakalarda ölüm %1 düzeyindedir. buna karşılık tedavi edilmeyen vakalarda ölüm çok yüksek oranlardadır.
tani yöntemleri:
hastalık için temel tanı klinik seyir ile konur. laboratuvarlarda mikroorganizmanın izole edilmesi tanıyı kesinleştirir. pcr yöntemi ile mikroorganizmanın genetik materyali saptanarak hızlı tanı konulabilir.
tedavi
penisilin, tetrasiklin, kloramfenikol, eritromisin ve sulfonamidler tedavide kullanılabilecek ilaçlardır. en yüksek başarı penisilinlerle elde edilmektedir.
korunma:
bulaşmayı önleyecek tedbirler alınmalıdır. solunum maskeleri kullanılması, tehlikeye maruz insanların aşılanması yararlıdır. bulaşık yerlerin ve malzemelerin uzun ve etkili dezenfeksiyonu gereklidir. bulaşan yerlerin ve malzemelerin uzun ve etkili dezenfeksiyonu gereklidir. bulaşan yerler sabunlu krezol, kireç kaymaklı su veya kostik soda ile ıslatılıp bu şekilde 1-2 saat bırakılmalıdır. kaynama sırasında sporlar 10 dakika dayanabilmektedir.